n
n
n |
| n |
n
n
n
n آنها سه تن بودند و در تاريخ بشر کمتر اتفاق افتاده است که عده انگشت شماري توانسته باشند مثل آنها چهره جهان را سراپا دگرگون کنند. آنها سه تن بودند: جون باردين، فيزيکدان؛ والتر براتين،
”
————————————-
nمتخصص مسائل مربوط به سطح جامدات؛ ويليام شاکلي، متخصص بهره برداري از تجربيات علمي شکست خورده.
n در يک سو، يک قطعه فلز ژرمانيوم و در سوي ديگر يک مفتول طلاقرار داشت. دستگاهي که مي خواستند به شيوه سنتي سوار کنند نمونه کامل شده همان دستگاه قديمي رادار بود که در جنگ جهاني دوم براي رديابي نخستين ايستگاه هاي فرستنده به کار مي رفت. جريان برق در نقطه اتصال ژرمانيوم و مفتول طلافقط به طور يکسويه حرکت مي کرد، زيرا ژرمانيوم به اصطلاح «نيم هادي» است.
n آن روز آن سه نفر در آزمايشگاه شان يک اتصال دوم هم برقرار کردند، يعني يک مفتول طلاي ديگر به فاصله چندصدم ميليمتر از مفتول اول. ناگهان ديدند که مفتول دوم همان علامت هاي الکتريکي را صادر مي کند، منتها چهل برابر بيشتر.
n چنان بود که گويي مقاومت جريان برق از اين مفتول به آن مفتول منتقل مي شد. اين را در انگليس «ترانسفر رزيستور»، يعني «مقاومت انتقالي» مي نامند. براي همين بود که دانشمند ديگري به نام جون پيرس در همان آزمايشگاه پيشنهاد کرد که اين پديده را «ترانزيستور» بنامند.
n هنگامي که مي خواهند ثابت کنند که علم و صنعت در خدمت انسان هستند هميشه ترانزيستور را مثال مي زنند. باردين و براتين و شاکلي در ۱۹۵۶ جايزه نوبل فيزيک را گرفتند و اختراع آنها که اکنون در افسانه هاي طلايي پيشرفت بشر ثبت شده است به سرعت در سراسر جهان گسترده شد.
n آزمايشگاه هاي بل فقط در سال ۱۹۷۱ در آمريکا و اروپا و ژاپن ۹ ميليارد ترانزيستور فروختند. به اين رقم بايد ۶ ميليارد دستگاه ديگر را که به کمک ترانزيستور ساخته شده است نيز افزود. اما مهم تر از رقم و پول، خود انسان است، يعني آنچه با ترانزيستور انجام مي دهد و آنچه بدون ترانزيستور نمي توانست انجام دهد: از ابزارهاي معمولي مثل «تلفن تکمه اي» و گيتار برقي گرفته تا اشيايي که زندگي را دگرگون مي کنند، مثل سمعک هاي بسيار دقيق و کوچک و قلب هاي الکتريکي.
n بدون ترانزيستور هيچ يک از دستگاه هايي که به کار کسب اطلاع و ارتباط مي آيند به اين صورت وجود نمي داشت. يکي از مهندسان آمريکايي که روي نخستين ماشين هاي الکترونيكي کار کرده است نقل مي کند که در سال ۱۹۴۴ براي نخستين بار در آمريکا مي خواستند يک شمارگر الکترونيکي (کامپيوتر) را آزمايش کنند: «ماشين ۳۰ تن وزن و ۱۸۰۰۰ لامپ راديويي داشت. با اينکه چله زمستان بود و همه پنجره ها هم باز بود چنان حرارتي از ماشين برمي خاست که ما مجبور بوديم يکتا پيراهن کار کنيم. ماشين مرتبا از کار مي افتاد؛ زيرا پي درپي يکي از لامپ ها مي ترکيد.»
n کامپيوتر فقط در سال ۱۹۵۸، يعني پس از اختراع ترانزيستور و تعويض لامپ هاي برقي آن، توانست تکميل شود و به بازار بيايد.
n لامپ هاي راديويي بي نهايت برق مصرف مي کنند، در حالي که مصرف برق ترانزيستور نزديک به صفر است. از اين رو يک باتري کوچک براي تامين برق راديو ترانزيستوري کافي است.
n راديو ناگهان از وابستگي به سيم برق آزاد شد و توانست همراه انسان حرکت کند و انقلابي واقعي نه تنها در صنعت بلکه در فرهنگ بشري به بار آورد.
n
n انقلاب بدون ترانزيستور ممکن نيست!
n در سال ۱۹۶۱ هنگامي که دوگل آزادي الجزاير را اعلام کرد ژنرال هاي فرانسوي ساکن الجزاير تصميم به کودتا گرفتند و تهديد کردند که نيروهاي آنها براي ساقط کردن دولت فرانسه وارد پاريس خواهند شد. اما کودتا در نطفه شکست خورد؛ زيرا سربازان فرانسوي که به وسيله راديو از تصميم دولت مرکزي خبردار شده بودند از دستور افسران خود سرپيچي کردند. انقلاب ايران نمونه ديگري از پيروزي هاي ترانزيستور است. همه مي دانيم که در جريان انقلاب، راديو ترانزيستور چه نقش مهمي ميان مردم کوچه و بازار ايفا کرده است.
n اگر ترانزيستور نبود ماهواره هاي مخابراتي نمي توانستند تصويرهاي فلان رويداد را در آن واحد به وسيله تلويزيون در سراسر جهان پخش کنند.
n
n آيا اين حسن است يا عيب؟
n لقمان، حکيم يوناني، مي گفت که زبان بهترين و بدترين چيز دنياست. اما کيست آنکه زبان را به حکم زياني که از آن بر مي آيد، قطع کند؟ ترانزيستور هم همين طور است.مک لوهان، از چهره هاي برجسته رسانه هاي گروهي، معتقد است که تلفن و راديو و تلويزيون و کامپيوتر محيط زيست آدمي را دگرگون مي سازند و عصر جديدي پديد مي آورند که در آن ماشين هاي الکترونيکي کار مخ آدمي را گسترش مي دهند و توان آن را چندين برابر مي کنند، همچنان که ماشين هاي سنتي کار عضلات آدمي را گسترش دادند و نيروي آن را چندين برابر کردند. مک لوهان حق دارد؛ اما فراموش مي کند که اين نکته را هم بگويد که بدون اين خرده فلز فعال، بدون اين ماشين الکترونيکي ابتدايي، يعني ترانزيستور، اين انقلاب بزرگ عملي نمي شود و بدون انسان هايي که لزوم اختراع آن را دريافتند؛ زيرا تاريخ افسانه جن و پري نيست و کشف ترانزيستور هم تصادفي معجزآسا نبوده است. حتي به عکس، گرچه اقبالش ناگهاني بود؛ اما در جهان کمتر اختراعي هست که زمينه اش از پيش به اين روشني فراهم شده باشد.
n
n
n
n روزنامه دنياي اقتصاد، شماره ۲۸۱۷ به تاريخ ۴/۱۰/۹۱، صفحه ۳۱ (تاريخ اقتصاد)
‘
